Τάκης Κωστόπουλος, Με τους αντάρτες στη Δυτική Μακεδονία: Αναμνήσεις από Κατοχή, Εμφύλιο, Τασκένδη
«..Φτάσαμε, λοιπόν, στο χωριό Κοτύλη γνωστό από το ύψωμα πύργος ή Χάρος. Μόλις μπήκαμε στο χωριό πέσαμε σε μαυροσκούφηδες, τα χάσαμε και λέμε, μας έπιασαν. Όταν όμως άρχισαν να τραγουδούν το «ξαναζωντάνεψε τ’ αρματολίκι» καταλάβαμε ότι ήταν ο Άρης, ο θρυλικός καπετάνιος του ΕΛΑΣ. Σε λίγο έφτασε κι ο ίδιος συνοδευμένος από δυο αντάρτισσες, την Τούλα και τη Δέσπω. Συστηθήκαμε.
«Ξέρω, ξέρω», μας λέει, «ήρθατε να πείτε τα γνωστά περί νίκης και πως δεν πρέπει να με ακολουθήσει κανείς. Αλλά να σας ρωτήσω· μπορείτε να πάτε στην Καστοριά;» «Όχι», του λέμε, «θα μας πιάσουν». «Τότε γιατί είναι νίκη η Συμφωνία τη Βάρκιζας;» Κόκαλο εμείς. «Πάμε», μου λέει, «να συζητήσουμε στο σπίτι του παπά». Εμείς συνεσταλμένοι όπως ήμασταν πώς να συζητήσουμε μ’ έναν κολοσσό γνώσεων, όπως ήταν αυτός. «Θα κάνουμε γνικίσιο (γυναικείο) λογαριασμό» μας λέει· «1 αυγό κάνει 1,5 δραχμή, 2 αυγά 3 δραχμές. Θα θυμώσει η Τούλα που λέω γνικίσιο λογαριασμό».
Πραγματικά, ήταν ανεκτίμητη εμπειρία η συζήτησή μας με τον Άρη, γιατί μπήκαμε στην ουσία των γεγονότων. Εμείς λίγες φορές κάναμε παρέμβαση. Μας είπε ότι αυτοί εκεί κάτω, εννοώντας τη καθοδήγηση, μας πρόδωσαν. Εξαιρούσε το Σαράφη που τον χαρακτήρισε εξαίρετο άνθρωπο. Ήταν ενάντια στις συμφωνίες του Λιβάνου, της Καζέρτας, των Δεκεμβριανών όπως έγιναν με επιστέγασμα τη Συμφωνία της Βάρκιζας. Μας είπε ότι αυτός έδωσε εντολή να κρυφτούν τα όπλα για να χρησιμοποιηθούν όχι τώρα, μα όταν ωριμάσουν οι συνθήκες. Γι’ αυτό δεν θέλει να τον ακολουθήσει κανείς, του φτάνουν τα 45 παλικάρια που έχει τώρα μαζί του. Είχε απόλυτη εμπιστοσύνη στον Ζαχαριάδη και τον Στάλιν. Γι αυτό μας είπε χαρακτηριστικά: «θα φτάσω μέχρι τον Στάλιν κι αν και αυτός μου πει πως δεν έχω δίκαιο θα σφαγώ, αφού σφαχτούν όλα τα παλικάρια». Στη συζήτηση παραβρισκόταν και ο Τζαβέλας. Την άλλη χωρίσαμε εμείς για την έδρα μας κι αυτός για το χωριό Καληβρύση με κατεύθυνση την Αλβανία για να συναντηθεί με τον Χότζα και από κει με τον Στάλιν. Μάθαμε αργότερα ότι στο χωριό Καληβρύση έγινε μια μικροσυμπλοκή μεταξύ του Άρη και τμημάτων χωροφυλακής και στρατού.
Ο Άρης δεν πήγε στην Αλβανία ούτε επιχείρησε συνάντηση με τον Στάλιν. Τι συνέβη; Ο Άρης επέστρεψε στα Τρίκαλα.
Εν τω μεταξύ είχε επιστρέψει ο Ζαχαριάδης μέσω Αγγλίας από το Νταχάου όπου κρατούνταν. Ο Άρης απ’ ό,τι μας είχε πει, ήταν απόλυτα σίγουρος ότι ο Ζαχαριάδης θα τον δικαίωνε για τη στάση του, γι’ αυτό και επέστρεψε στη Θεσσαλία να είναι πιο κοντά στην Αθήνα. Οι κρατικοί και παρακρατικοί δεν τολμούσαν να τον χτυπήσουν πριν εκδηλωθεί ο Ζαχαριάδης. Το κίνημα ήταν ακόμη πολύ γερό στις πόλεις και ιδιαίτερα στην Αθήνα, Πειραιά, Θεσσαλονίκη. Η ανακοίνωση της ΚΕ του ΚΚΕ υπό το Νίκο Ζαχαριάδη του έδωσε τη χαριστική βολή.1
Για το θάνατο του Άρη προσωπικά έχω να καταθέσω τα εξής: ένα πρωί –θα πρέπει να ήταν Δευτέρα– μαζί με άλλους πήγα στα Τρίκαλα από το Μεγαλοχώρι για ψώνια. Στην είσοδο της πόλης συναντήθηκα με το χωριανό μου Μιλτιάδη Μπεκιάρη που είχε εγκατασταθεί για δουλειά στη Ζούζουλη. «Τάμαθες;», μου λέει, «το κεφάλι του Άρη και του Τζαβέλα είναι κρεμασμένα στο τηλεγραφόξυλο στη γέφυρα, στο κέντρο της πόλης». Ούτε κεραυνός να με χτυπούσε δεν θα ένιωθα έτσι.
Πράγματι σε μια σανίδα σε τηλεγραφόξυλο από τη μια και την άλλη μεριά κρέμονταν τα δυο κεφάλια, του Άρη και του Τζαβέλα. Οι κρατικοί και παρακρατικοί που είχαν πάρει μέρος στην επιχείρηση γλεντοκοπούσαν και έδινε ο καθένας τη δική του εκδοχή για τα συμβάντα.
Να τι άκουσα εγώ· ένας έλεγε ότι τον σκότωσε αυτός. Άλλος με το όνομα ή το ψευδώνυμο Βόδας ήταν πιο πειστικός και περιέγραφε τα γεγονότα όπως έγιναν. Την προηγούμενη μέρα εκεί στο Περτούλι είχε γίνει μια συμπλοκή μεταξύ του Άρη και των κυβερνητικών-παρακρατικών με αποτέλεσμα το τμήμα του Άρη να χωριστεί σε δυο μέρη που τράβηξαν σε διαφορετικές κατευθύνσεις. Είχαν συνεννοηθεί από πριν πώς θα αντάμωναν σε περίπτωση που θα απομακρύνονταν. Ο Άρης, ο Τζαβέλας και μερικοί άλλοι πλησίασαν ένα βοσκό και του είπαν να πάει στο συμφωνημένο μέρος ένα σημείωμα. Ο βοσκός δέχθηκε αλλά ζήτησε να πάρει μαζί του και τον ανήλικο γιο του και τον πήρε. Αυτό ήταν και το τραγικό λάθος του Άρη. Ο βοσκός αντί να πάει στο καθορισμένο μέρος πήγε και τον πρόδωσε. Τον κύκλωσαν και τότε, κατά την εκδοχή του Βόδα, ο Τζαβέλας είπε στον Άρη· «Άρη, σου είπα να μην έρθουμε εδώ». Έβγαλε μια χειροβομβίδα μιλς και έβαλαν τέλος στη ζωή τους. Τότε οι παρακρατικοί έβαλαν έναν από τους συντρόφους τους να τους κόψει τα κεφάλια. Αργότερα στις φυλακές αυτός θα τραβήξει τα πάνδεινα από τους συντρόφους του απομονωμένος για την πράξη του αυτή.
Αυτό ήταν το άδοξο τέλος του γενναίου καπετάνιου του ΕΛΑΣ. Μ’ αυτά που γράφω δε θέλω να δικαιολογήσω την απόφαση του Άρη για δεύτερο γύρο. Όποτε και να γινόταν ήταν καταδικασμένος, όπως έδειξε η μετέπειτα πορεία. Ίσως κι ο Άρης να άλλαζε ταχτική αν ήταν ενημερωμένος για όσα είχαν λάβει χώρα στη Γιάλτα, στη Μόσχα ή όπου αλλού συναντιόταν η Ρωσο-αγγλο-αμερικανική διπλωματία. Όλα αυτά συνέβησαν τον Ιούλιο του 1945.
Στις 28-8-1945 εγώ κι ο αδελφός μου φύγαμε από το Μεγαλοχώρι και επιστρέψαμε πεζή στο χωριό μας. Ο αδελφός μου μπήκε νύχτα στο χωριό χωρίς να γίνει αντιληπτός από τους χωροφύλακες –υπήρχε τότε σταθμός χωροφυλακής. Εγώ έμεινα έξω στο δάσος κρυμμένος γιατί καταζητούμουν.
ΣΗΜΕΙΩΣΗ
1. Σε μια σύσκεψη που έγινε το 1995 για τις κοινές εκδηλώσεις μεταξύ ΣΥΝ, ΚΚΕ, ΠΑΣΟΚ για τα 50 χρόνια από το θάνατο του Άρη στο ξενοδοχείο Τιτάνια στην Αθήνα όπου παραβρέθηκα, μερικοί υποστήριξαν, όπως ο Ηλίας Αρμάγος, ότι η ανακοίνωση αυτή βγήκε μετά το θάνατο του Άρη. Οι περισσότεροι υποστήριζαν το αντίθετο. Η σύσκεψη πάντως είχε θετικά αποτελέσματα και οι εκδηλώσεις έγιναν ενωτικά.»
(στον σύνδεσμο του «Σπουδαστηρίου Νέου Ελληνισμού» θα βρείτε και άλλες μαρτυρίες του Τάκη Κωστόπουλου ανάμεσα στις οποίες ενδιαφέρον παρουσιάζουν και η Η εκτέλεση των πέντε όπως επίσης και η συνέχεια της αυτής της ιστορίας Θεσσαλονίκη, «σύλληψις ληστού» . Στο σύνολο τους πάντως οι μαρτυρίες του φωτίζουν πολλές πλευρές εκείνης της περιόδου- και όχι μόνο )
=====================
Δράττοντας την ευκαιρία που μου δίνει η ΣΗΜΕΙΩΣΗ του Κωστόπουλου (ο οποίος πέθανε πριν λίγους μήνες ) να σημειώσω ότι η αλήθεια σε σχέση με το υποτιθέμενο δημοσίευμα του Ριζοσπάστη που καταγγέλλει τον Άρη και τις διαψεύσεις του Ηλία Αρμάγου βρίσκεται κάπου στην μέση. Τα δημοσιεύματα του «Ρ» είναι ΔΥΟ και όχι ένα. Ο Αρμάγος προφανώς αναφέρεται στο δεύτερο δηλαδή σε αυτό που βγήκε ανήμερα του θανάτου του Άρη στις 16 του Ιούνη (για το οποίο σαφώς και δεν μπορούσε να λάβει γνώση ο Άρης) όμως ο «Ρ» λίγες ημέρες νωρίτερα στις 12 του Ιουνίου, δημοσιεύει όντως την καταδίκη του Άρη και είναι πολύ πιθανό ο καπετάνιος του ΕΛΑΣ να έλαβε γνώση όπως θα διαβάσετε παρακάτω:
12/6/45 και στην δεύτερη σελίδα στο μέσον του φύλου και στο δεξί μονόστηλο με τίτλο: «Το ΚΚΕ καταγγέλλει ανοιχτά τον Άρη Βελουχιώτη»
«Ο σ. Ζαχαριάδης μάς ανακοίνωσε ότι η Κεντρική Επιτροπή του Κ.Κ.Ε., αφού συζήτησε πάνω σε εκθέσεις που ήρθαν από διάφορες κομματικές οργανώσεις, αποφάσισε να καταγγείλει ανοικτά την ύποπτη και τυχοδιωκτική δράση του Άρη Βελουχιώτη (Θανάση Κλάρα ή Μιζέρια).» Ο Βελουχιώτης και ύστερα από τη σύναψη της συμφωνίας της Βάρκιζας συνέχισε τη δράση του. Η δράση αυτή, που μονάχα την αντίδραση μπορούσε να εξυπηρετήσει, γιατί της έδινε όπλα για να χτυπά το Κ.Κ.Ε., να παραβιάζει τη συμφωνία της Βάρκιζας και να δικαιολογεί τα εγκλήματά της, δεν επιτρέπει πια καμιά καθυστέρηση για την ανοικτή καταγγελία του Άρη Βελουχιώτη. Όπως είναι γνωστό, ο Βελουχιώτης (Θανάσης Κλάρας) στον καιρό της δικτατορίας του Μεταξά είχε πιαστεί και είχε κάνει δήλωση μετάνοιας και αποκήρυξης του Κ.Κ.Ε.
και 16/6/45 στην πρώτη σελίδα στο μέσον του φύλου και στο τρίτο μονόστηλο από δεξιά με τίτλο: «Η προδοσία του Βελουχιώτη»
Το ΠΓ ενέκρινε τη δημοσίευση στο «Ριζοσπάστη», της απόφασης της 1ης Ολομέλειας της ΚΕ για τον Άρη Βελουχιώτη (Θανάση Κλάρα ή Μιζέρια). Ο Κλάρας, αφού μια φορά πρόδωσε και αποκήρυξε το ΚΚΕ γιατί λύγισε μπροστά στην τρομοκρατία του Μανιαδάκη ξαναζήτησε στον καιρό του εθνικοαπελευθερωτικού αγώνα να ξαναστρώσει με το αίμα του την προδοσία του εκείνη που αναγνώρισε και καταδίκασε. Το ΚΚΕ του δωσε τη δυνατότητα αυτή. Σήμερα όμως σε μια δύσκολη και κρίσιμη στιγμή, από δειλία και φόβο, παρά τις υποσχέσεις και τη συμφωνία που στα λόγια έδειξε, απειθαρχεί πάλι, ξαναπροδίδει το ΚΚΕ με την τυχοδιωκτική και ύποπτη δράση του που μονάχα τον εχθρό ευνοεί. Στο ΚΚΕ δεν έχει θέση κανένας οσοδήποτε ψηλά κι αν στέκει και οσοδήποτε μεγάλος κι αν είναι, όταν οι πράξεις του δεν συμβιβάζονται με το κοινό συμφέρον και όταν παραβιάζεται η δημοκρατική εσωκομματική πειθαρχία.»
Η υπόθεση αυτή είχε απασχολήσει και παλαιότερα τον τύπο. Η Ελευθεροτυπία είχε δημοσιεύσει στις 21.08.97 και στις σελίδες 21, 22, 23, ένα κείμενο «Αρης Βελουχιώτης, αναζητώντας το κεφάλι του δικού μας Τσε», των Ηλία Προβόπουλου και Μενέλαου Παπαδημητρίου. Και τότε ο Αρμάγος απάντησε στην «Ε» μέσω του Ριζοσπάστη λίγες ημέρες αργότερα όπως μπορείτε να διαβάσετε εδώ
